BŁĄD MEDYCZNY

Poszkodowanych w sprawach błędów medycznych stale przybywa. Niejednokrotnie osoby te nie posiadają wiedzy w zakresie możliwości wystąpienia z roszczeniami o zapłatę przeciwko zakładowi leczniczemu lub towarzystwu ubezpieczeniowemu, z którym zakład ten ma zawartą polisę odpowiedzialności cywilnej, czy też że dany błąd medyczny może być także przestępstwem.

Bez wątpienia sprawy błędów medycznych są skomplikowane i wymagają dużego zaangażowania. Nasze kancelarie z sukcesami prowadzą tego rodzaju sprawy zarówno na etapie postępowania likwidacyjnego prowadzonego przez towarzystwo ubezpieczeniowe, jak i na etapie postępowania sądowego. W przypadku podejrzenia popełnienia przez osoby odpowiedzialne przestępstwa wspieramy pokrzywdzonych także w postępowaniu karnym (przygotowawczym oraz sądowym). Służymy również pomocą w postępowaniu przed wojewódzkimi komisjami ds. o zdarzeniach medycznych.

Zacznijmy zatem od tego, że w polskim systemie prawnym dotychczas nie zdefiniowano czym jest błąd medyczny. W orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1955 r. (sygn. akt IV CR 39/54) wskazano, iż błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym. Błąd medyczny to nieumyślne działanie, zaniedbanie lub zaniechanie lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej lub osoby wykonującej inny zawód medyczny, które powodują powstanie szkody u pacjenta.

W praktyce możemy wyróżnić kilka rodzajów błędów medycznych, tj.:

błąd diagnostyczny polegający na niewłaściwym rozpoznaniu schorzenia u pacjenta. Przykładem błędu diagnostycznego może być nierozpoznanie zawału mięśnia sercowego lub pomylenie bólu żołądka z atakiem wyrostka robaczkowego;
błąd terapeutyczny mający miejsce wówczas, gdy choroba została zdiagnozowana właściwie, jednakże wybrano złą metodę leczenia. W takich przypadkach chory otrzymuje leki, które nie są skuteczne bądź kierowany jest na zabieg, którego wykonanie nie jest konieczne;
błąd techniczny następujący podczas wykonywania wszelkiego rodzaju zabiegów operacyjnych (np. operacja chirurgiczna, operacja plastyczna). Błędy te występują wówczas, gdy na skutek niewłaściwego postępowania osoby uczestniczącej w przeprowadzeniu operacji dochodzi do uszczerbku na zdrowiu, a nawet zgonu pacjenta;
błąd rokowania to błąd w zakresie niewłaściwej prognozy co do stanu zdrowiu pacjenta (np. stwierdzenie czasowej niezdolności do pracy w sytuacji, gdy istnieją przesłanki do stwierdzenia trwałej niezdolności);
błąd organizacyjny jest następstwem wadliwej organizacji pomocy medycznej, która powoduje dalsze negatywne następstwa;
błąd informacyjny polegający na zaniechaniu przekazania przez lekarza informacji określonych w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 2 listopada 2005 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. Nr 226, poz. 1493 z poźn. zm.). Przepis ten stanowi wyraźnie, iż lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu.

Wskazane rodzaje błędów medycznych nie mają charakteru katalogu zamkniętego.

Za błąd medyczny można odpowiadać zarówno na drodze cywilnej, jak i karnej. Ponadto od 1 stycznia 2012 r. o wystąpieniu zdarzeń medycznych będących następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych w szpitalu na terenie danego województwa orzekają wojewódzkie komisje ds. o zdarzeniach medycznych.

Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilna zakładów opieki zdrowotnej w sprawach błędów medycznych jest kwestią złożoną oraz stosunkowo trudną do stwierdzenia od strony dowodowej. Dodatkowo kwestię odpowiedzialności komplikuje ewolucja struktury zatrudnienia lekarzy z perspektywy formalno-prawnej – coraz częściej bowiem placówki medyczne współpracują z pracownikami na podstawie umów cywilnoprawnych (kontrakty), a nie na podstawie umów o pracę.

Nasze kancelarie z sukcesami prowadzą sprawy cywilne o zapłatę w sprawach dotyczących błędów medycznych.

Odpowiedzialność placówki medycznej i odpowiedzialność cywilna lekarza z reguły występują łącznie na zasadzie odpowiedzialności solidarnej albo in solidum. Warunkiem jej stwierdzenia będzie ustalenie zawinionego błędu po stronie lekarza, który to – w zależności od okoliczności sprawy – będzie odpowiadał samodzielnie lub też łącznie z placówką medyczną. W celu zbadania czy dane zachowanie jest zawinione należy ustalić nie tylko, czy jest ono obiektywnie bezprawne, lecz również, czy sprawca dochował należytej staranności od niego wymaganej, a jeżeli tego nie uczynił, to z jakich przyczyn. Ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie:

czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował albo mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej?

Jeżeli zachowanie lekarza przy dokonywaniu zabiegu medycznego odbiega na niekorzyść od przyjętego, abstrakcyjnego wzorca postępowania lekarza, przemawia to za jego winą w razie wyrządzenia szkody.

W związku z popełnieniem błędu medycznego poszkodowany może dochodzić następujących roszczeń:

o zadośćuczynienie;
o odszkodowanie;
o rentę.

Podkreślić należy, że rodzaj roszczeń, których domagać może się poszkodowany wymaga analizy danego, konkretnego przypadku.

Do procesu cywilnego należy się odpowiednio przygotować. W jego toku należy udowodnić:

wystąpienie błędu medycznego (co nie jest proste);
jego następstwa;
oraz związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy tym błędem, a następstwami.

Wymaga to prawidłowego skonstruowania pozwu, w szczególności w zakresie wniosków dowodowych (po wytoczeniu powództwa możliwość składania dalszych wniosków dowodowych jest znacznie ograniczona). Decydując się na wytoczenie powództwa należy pamiętać, że proces cywilny jest odpłatny. Inicjując go trzeba uiścić opłatę sądową od pozwu w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu, a następnie ponosić dalsze koszty procesu, np. zaliczki na poczet opinii biegłych sądowych. Poszkodowany może jednak ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych w całości lub części. Zazwyczaj spór sądowy toczy się przeciwko ubezpieczycielowi danej placówki medycznej i trwa kilka lat. Czas trwania procesu wynika przede wszystkim z okresu oczekiwania na opinie biegłych sądowych, bez których udowodnienie wystąpienia błędu medycznego de facto nie jest możliwe.

Odpowiedzialność karna

Na potrzeby niniejszej publikacji posługiwać się będziemy pojęciem ?błędu lekarskiego?, które jest pojęciem węższym aniżeli pojęcie ?błąd medyczny?. Błąd medyczny może bowiem popełnić nie tylko lekarz, ale także cały personel medyczny. Błąd lekarski może popełnić zaś wyłącznie lekarz. Nie każdy jednak błąd lekarski będzie automatycznie skutkował odpowiedzialnością karną lekarza. Odpowiedzmy zatem na pytanie:

kiedy można pociągnąć lekarza do odpowiedzialności karnej za błąd lekarski?

Pociągnięcie lekarza do odpowiedzialności karnej za błąd lekarski wymaga przeanalizowania szeregu okoliczności i udzielenia odpowiedzi na wiele pytań. Odpowiedzialność karna lekarza może powstać w wyniku działania lub zaniechania, jeżeli zostaną łącznie spełnione następujące przesłanki:

wystąpi błąd lekarski, przez który należy rozumieć czyn sprzeczny z wiedzą i praktyką medyczną;
wystąpi ujemny skutek w postaci naruszenia lub narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo dobra prawnego w postaci nieumyślnego spowodowania śmierci (art. 155 k.k.), ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 k.k.), średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 157 k.k.), uszkodzenia prenatalnego (art. 157a k.k.) oraz narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia człowieka (art. 160 k.k.);
pomiędzy zachowaniem lekarza a negatywnym skutkiem dla zdrowia albo życia pacjenta wystąpi związek przyczynowy. Ponadto należy jeszcze wykazać, że konkretny skutek może być lekarzowi przypisany;
działanie lub zaniechanie lekarze będzie zawinione.

W celu ustalenia czy w danej sprawie wystąpiły w/w przesłanki należy m.in. zasięgnąć opinii biegłych (najczęściej kilku). Biegli, sporządzając taką opinię, powinni udzielić odpowiedzi na następujące pytania:

czy naruszenie zdrowia albo śmierć są w związku przyczynowym z leczeniem zastosowanym przez lekarza?;
czy te złe następstwa nie są lub nie mogły być wynikiem innych przyczyn?;
czy jest rzeczą pewną, że inny sposób leczenia nie spowodowałby podobnych następstw?;
czy gdyby warunki leczenia były lepsze, niż te, w których dany lekarz pracował, można by uniknąć szkodliwych następstw nawet przy zastosowaniu tej samej błędnej metody leczenia?.

Niestety niejednokrotnie zdarza się, że organy ścigania, bez zasięgnięcia opinii biegłych, umarzają postępowania, bądź odmawiają ich wszczęcia. Praktyka ta jest błędna. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 193 § 1 k.k. jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych. Stwierdzenie każdej okoliczności ustalanej w postępowaniu karnym, co do której spełniony jest warunek wymagalności wiadomości specjalnych, rodzi obowiązek powołania biegłego sądowego.

W toku postępowania sądowego pokrzywdzony może dochodzić zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, czy też domagać się naprawienia szkody.